Klinik laboratuvar testlerinin güvenilirliğini artırmak için kullanılan farklı istatistiksel yöntemler, testlerin doğruluk ve geçerlilik değerlendirmelerinde önemli rol oynuyor. Uzman Doktor Ali Coşkun, konuyla ilgili yaptığı açıklamada testlerin değerlendirilmesinde kullanılan kritik parametreleri anlatarak hekimlere ve sağlık profesyonellerine yol gösterdi.
ROC Eğrileri Test Performansını Ortaya Koyuyor
Bir testin duyarlılık (SE) ve özgüllük (SP) düzeyleri farklı kestirim noktalarında değişiklik gösterir. Bu değişkenler grafik üzerinde ROC (Receiver Operating Curve) eğrisi ile temsil edilir. Doktor Coşkun, “ROC eğrisi üzerinde eğri ne kadar sol üst köşeye yaklaşırsa, testin tanısal performansı o kadar yüksektir” diyerek, testlerin bu grafikle mukayese edilebildiğini vurguladı. ROC eğrileri üzerinde Likelihood Ratio (LR) değerlerinin de gösterildiğini ifade eden Coşkun, eşik değer değiştikçe LR’nin de değiştiğini belirtti.
Örnek olarak, demir eksikliği anemisinde kullanılan ferritin testinin farklı eşik değerleri için değişen LR+ değerleri olabileceğini aktardı.
Biyolojik Değişkenlik: Test Sonuçlarına Etkisi Büyük
Testlerin güvenilirliği sadece analitik performanslarıyla sınırlı değil. Doktor Coşkun, her hastanın kendine özgü biyolojik değişkenliği olduğuna dikkat çekerek, “Diyabet takibinde HbA1c veya böbrek fonksiyonu için kreatinin testlerinde, kişiye özel biyolojik değişkenlik (BV) de son derece önemlidir” dedi.
Bu durum için Bireysellik İndeksi (BI) kullanıldığını belirten Coşkun, BI’nin bireysel biyolojik varyasyonun (CV_i), bireyler arası biyolojik varyasyona (CV_g) oranı şeklinde hesaplandığını açıkladı. BI’nin yüksek olması durumunda testlerin güvenilirliğinin azaldığını, bu yüzden genel referans aralıklarına bakmanın daha doğru olacağını vurguladı.
Kör-Blanks (LoB), Saptama (LoD) ve Kantitasyon (LoQ) Sınırları
Laboratuvar testlerinde en küçük ölçüm değerlerini tanımlamak için üç temel sınır değeri bulunduğunu belirten Coşkun, “Kör-Blanks Sınırı (LoB), bir testin kör örnekte (analit içermeyen) ölçebileceği en küçük değeri temsil eder” diye konuştu. LoB’nin örneği olarak sıfır düzey kalibratörün verilebileceğini söyledi. Ayrıca Saptama Sınırı (LoD) ve Kantitasyon Sınırı (LoQ) gibi değerlerin de testlerin hassasiyetini ortaya koyduğunu belirtti.
